Aso Zagrosi

Kürdistan ve Kürdlerin tarihine dair araştırmalar yapılırken, bugüne kadar Kürdler üzerine yapılan çarpıtıcı/yönlendirici/yanıltıcı  çalışmaların kısırdöngüsünü aşmak gerekiyor. Bunun için Kürdistan tarihinin tüm alanlarında  yeni bir okuma gerekiyor. Kürdlerin tarihine dair bir çok bilgi ve bel ge  farklı ülkelerin arşivlerinde  yada farklı tarihi eserlerin içinde puzllar halinde mevcuttur. Bu puzları toplamak ve birleştirmek önümüzde tarihi bir görev olarak duruyor. İbni Wahşiya’nın  “Kürdçeden Arapçaya çevirdiği iki kitap” 1000 boyunca gözümüzden kaçmıştı. Çünkü, bu iki kitap başka bir altında yayınlanan bir eser içinde bulunuyordu.(7)

Aynı durum SÎLVANO KURDÎYANÎ/KURDISTANΠ çalışmaları için de geçerlidir.SÎLVANO KURDÎYANÎ’nin felsefi çalışmaları başka bir tarihi şahsiyetin kitapları içinde saklıydı.

Bu konunun biraz detaylarına inmek gerekirse, kısaca de olsa bazı temel bilgileri vermem gerekiyor.

SÎLVANO KURDÎYANÎ’nin dinsel ve felsefi çalışmaları Theodorus Bar Koni’nin çalışmaları ile doğrudan ilişkilidir.Değerli Kürdistanlı din adamı ve Siirt Başpiskoposu  Addia Scheer Siirt Kutuphanesinde bulunan Theodorus Bar Koni’nin çalışmalarını “Liber Scholiorum” adı altında 1910-12 yıllarında yayınladı. Daha sonraları bu Süryanice yazılan bu eser toplu bir şekilde yayınlandı.(8)

Benim  yazılarımı takip eden okuyucular, yıllar önce Addia Scheer’in Kürdlere ilişkin yayınladığı bir çok çalışmasını Fransızca’dan çevirerek yayınladım( https://pirtukweje.wordpress.com/2017/11/29/aso-zagrosi-keldani-baspiskoposun-anlatimlariyla-revandiz-miri-pasaye-kore-ve-mir-ali-bege-ezidi/) (8)

Addia Scheer  1800’lerin sonlarından 1900’lerin başlarına kadar Paris’ de akademik dergilerde yayınladığı hemen hemen  tüm çalışmaları altına  Siirt Başpiskoposu Addai Scheer  SİİRT/KÜRDİSTAN  imzasını kullanıyordu. Addai Scheer  1915 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından tutuklandı. Kürdler tarafından kaçırıldı belli bir dönem Kürdistan dağlarında bir mağara da yaşadı.. Ne yazık ki bir ihbar sonucu yakalandı ve alçakça katledildi.(9)

Addai Scheer elinde bulunan tarihi belgelerin bir kısmını kendisi Paris’te bulunan akademik dergilerde yayınladı.. Bazı belgeleri korumak amacıyla  Paris’te bulunan BNF’ye bağışladı..Fakat, ne yazık ki Siirt kitaplığı ve içinde bulunan bir dizi tarihsel belge İttihat ve Terakki yönetimi tarafından yok edildi.. Böylelikle  hem Kürdistan ve hem de Kürdlerin tarihine ilişkin bir dizi tarihsel belge yok edildi.

SÎLVANO KURDÎYANÎ’nin özel yaşamı hakkında fazla bir şey bilmiyoruz. Onun Beth Qardu’nun Piskoposu olduğunu, felsefe ve din ile ilgili eserler verdiğini biliyoruz. SÎLVANO’nun bırakın doğduğu yıl ve öldüğü tarih hakkında fazla bilgi yok. Budge, Raban Hormizd üzerine yaptığ çalışmasında  Silvano de Kardu’nun 7.yüzyılda Raban Hormizd’i Alqoş’da ziyaret ettiğini yazıyor.(10)

SÎLVANO KURDÎYANÎ ve Theodorus Bar Koni’nin  çalışmalarıyla ilgili elyazmaları  Berlin, Cambridge, Siirt ve Urmiye elyazmaları olarak biliniyor.

R. Hespel ve R. Draguet  1981-82 tarihlerinde  Siirt elyazmalarının Fransızca çevirilerini  “Theodorre Bar Koni, Livre des Scolies (Recension de Seert” adı altında yayınladılar. Daha sonra  Robert Hespel, 1983 yılında  Urmiye elyazmalarını “Theodorre Bar Koni, Livre des Scolies (Recension d’Urmiah) anabaşlığı altında yayınladı. Urmiye elyazmalarının hem Süryanice ve hemde  Fransızca çevirisi tek kitap halinde birlikte yayınlandı. (11)

Bu arada Theodorre Bar Koni’nin  Livre des Scolies adlı  eserine eklemeler olarak yer alan SÎLVANO KURDÎYANÎ’nin katkıları ve çalışmaları bağımsız bir kitap olarak “Theodorre Bar Koni, Livre des Scolies (Recension d’Urmiah) Les collections annexees par Sylvain de Qardu anabaşlığı altında   Robert Hespel tarafından 1984 yılında Lovanii in Aedibus E. Peeters yayınlarında çıktı.  Robert Hespel hem Süryanici metni ve hemde Fransızca çevirisini bir kitap halinde yayınladı. Hemen hemen tüm araştırmacıların birleştikleri ortak nokta, SÎLVANO KURDÎYANÎ Theodorre Bar Koni’nin  ölümünden sonra onun yazdığı eserinin  boşluklarını gördüğünden dolayı kendi çalışmalarını da ekleyerek kitabı daha çok derli toplu hale getirmiştir. (12)Bu kitap Kürdlerin tarih  ve  felsefi çalışmalarında önemli bir yer tutacak. Başka milletlere mensup akademisyenlerin Kürdlerin hiçbir haberi olmadığı SÎLVANO KURDÎYANÎ’nin Felsefi çalışmalarını bir kitap olarak yayınladığı bir ortamda Kürdlerin böyle tarihi bir şahsiyetlerinin ismini dahi duymamaları tam bir trajedidir.

SÎLVANO KURDÎYANÎ’nin felsefi düşünceleri üzerine  College de France'da  Prof. Dr. Javier TEIXIDOR “SILVAIN DE QARDU'NUN FELSEFESİNE İLİŞKİN KISA BİLGİLER” adı altında değerli bir çalışmayı  “Pensee Grecque et Sagesse d’Orient’’ adlı toplu çalışmanın 142. Sayısında  yayınladı.(13) Prof. Dr. Javier TEIXIDOR’un bu çalışması daha çok  R. Hespel’in SÎLVANO KURDÎYANÎ’ye  dair kaleme aldığı kitabın bir değerlendirmesidir.

Devam edecek

Aso Zagrosi

05.03.2023