DÎSAN Lİ SER PEYWENDÎYÊN KURD Û ERMENÎYAN(1)

Aso Zagrosî

„Her kesekî  bibêje, hozên Kurdan ên Bakurê Musul, Rubara Botan û Ermenîstanê tenê tozqalek jî ji Ermenîyan kêmtir di Şerê  Yekem ê Cîhanê de tûşî derdeserî, komelkûjî  û azardan bûye, ji rastîyê gellek dûre“.  Arşak Safrasyan 1948

Berê jî ez çend caran  bi dûr û dirêj  li ser peywendîyên Kurd û Ermenîyan rawestîyam.  Bi rastî jî babeteke gellek aloz e, pêwîste bi hûr û kûr li ser wê bête rawestandin.  Ermenîyan û dostên wan gellek  pirtuk û gotar li ser Ermenîyan nivîsin û hêj jî berdewam in.  Lê sed heyf û mixabin  Kurdên me wekî hemû mijarên dî, li ser vê babetê jî ranewestîyan.   Hinek ji rewşenbîrên me di destpêka sedsala bîstan de li ser vê mijarê  sekînin, lê heta niha li ser berhêmên wan jî  bi zanêbûn an nezanebûn   ranewestîyane.   Niha jî  di  nav Kurdan de hinek kes bi navê „rewşenbîrî“ peydabûne, hewl didin Kurdan bikin  şerîkê  tawanên Tirkên xwînrêj. Yek ji wan jî  hewl nade  û bizane  çi li ser Kurdan de hat?  Ew qet  tiştekî nû jî nabêjin.. Tiştên, ku ew dibêjin, sedan salin ji alîyê Ermenîyan û Tirkan û dostên wan  sedbare tên nivîsin û gotin.. Ew jî wan sed û yekbare dikin. Tişteke  nû heye,  rast an ne rast  ew jî “Kurdnijadbûna” wan e!!!!

Kurdên Qafqasyayê û Sovyeta berê dikaribûn li ser mijara peywendîyên Kurd û Ermenîyan   berhemên bi nirx, zanîstî û bi belgeyan binivîsin.  Ji ber ku, ew zimanên wan dewletan dizanin û li gel wan gelan aşnane.  Lê sed heyf û mixabin  yek ji wan jî li ser vê babetê ranewestîya… Hemû vê babetê wekî  tabû dibînin û jê dûr direvin..  Divê  rojekê jî  em li ser sedemên vê yekê jî rawestin!!!

Wekî tê zanîn  li roja 10.01.1919  li bajêrê Parîsê  yekemîn civîna  KONFERANSA AŞiTÎYÊ A PARÎSÊ  destpêkir. Di vê Konferansê de delegasyonên Kurd û Ermenî jî beşdar bûn.  Serokê Vefta Kurdan  Şerîf Paşayê xandan bû… Serokên delagasyona Ermenîyan jî  Baghos Nubar Paşa û  A. Ahoronian bûn.   Baghos Nubar Paşa Serokê Vefta Netewî a Ermenîyan û  A. Aharonian jî Serokê Vefta  Komara Ermenîstanê a Qafqasyayê bû.   Baghos Nubar Paşa û  A. Aharonian di  roja  12ê Sebata sala 1919 de   bi navê Ermenîyan  daxwaznameyek   nivîskî pêşkêşî  konferansê kirin.(1)

Wê dema mirov  vê memeranduma  Ermenîyan dixwine, yekem tişt ku bala xwendewan  dikêşe,  bi navê Bakurê Kurdistanê  tiştek tune. Piranîya bajêrê Kurdistanê  û axa wan wekî  Ermenîstan hatîye destnîşan kirin..

Di vê Beyannameyê de  ji  Konferansê tê daxwazkirin, ku 7 Vîlayet û  4 Sancax   wekî axa  Dewleta Serbixwe a Ermenîyan bête destnîşan kirin. Ew Vîlayet û Sancax jî ev in: Van, Bedlîs Dîyarbekir, Xarput, Sîvas,  Erzurum  û Trabzon û 4 Sancax jî   Cilicie, ango Maraş,  Xozan, Cebeli Bereket, Adana û   İskenderiye…. Ji bilî  wan deveran jî   Qers û  Komara Ermenîstanê a Qafqasyayê  jî  ê di nav Dewleta Serbixwe a Ermenî de  cîh bigirin. ( r 5)

Xwedê jê razî be!!!   Delegasyona Ermenîyan   welatê Kurdan, ango Kurdistanê jî ji  bîr nake  “başûrê Dîyarbekirê û Wanê. (Hekkarîyê)”  wekî Kurdistan destnîşan dike û dibêje  emê vê deverê ji Ermenîstanê biqetînin.  Ji bo Kurdên  niştecî ên Ermenîstanê( 6 Vîlayet) jî dibêjin  mafên wan li gor zagonê bête parastin. Vefta Ermenîyan  li vir jî  ranaweste û dibêje: Di nav Kurdan de beşek giring jî Ermenînijadin. Bi dawîanîna  desthilatdarîya Tirkan,  cih bi cih kirina  çanda hevkarîyê  di navbera Kurd û Ermenîyan de  asantir dibe..  Delegasyona   Ermenîyan,   Ermenîyan wekî xwedanê Şaristanîyê û Kurdan jî hov nişan dide û dinivîse:“ji bo berjewendîyên hevbeş  di navbera gelan de Ermenî   şaristanîyê dibin li nav Kurdan………..”( Nexşeya Vefta Ermenîyan binêrin... Sînorê Ermenîstanê xete zer hatîye destnîşankirin)

REWŞENBÎR, KOMEL Û RÊXİSTİNÊN KURDAN ÊN WÊ DEMÊ Lİ SER VAN GOTİN Û DAXWAZÊN ERMENÎYAN ÇI DİFİKİRÎN?

Wekî tête zanîn  di nav  Kurdan de   wê demê  gellek gengeşe, duberkî, nerazîbûn û parçebûna rêxistinan hatin holê.  Piranîya wan gengeşeyan der û dora  Konferansê,helwestên  hêzên baladest  di konferansê de li ser doza Kurdan,  sînorê dewleta Kurdistanê û daxwazên  Ermenîyan  bûn.

Gellek ji rewşenbîr, rojnamevan û sîyasetmedarê Kurd bêdeng neman û yekser  ji bo  Serokê Konferansa Aşitîyê a Parîsê û  Serokê dewletan name û namilkên nerazîbûnê şandin.    Yek ji wan jî  Mîr Sureya Bedirxan bû.   Mîr Sureya Bedirxan, wekî rewşenbîr, rojnamevan, dîroknas, welatperwer û Serokê  Giştî  KOMÎTEYA SERXWEBÛNA KURD  li roja 22ê Teşrîna yekem a sala 1919  nameyek dûr û dirêj li ser daxwazên Kurd û  nerastî û çewtîyên daxwaznameya vefta  Ermenîyan ji bo Serokê  Konferansa  Aşitîyê a Parîsê  Georges  Clemenceau  dişine.   Mîr Sureya Bedirxan,  piştî  demeke şûnda  namelkeyek dûr û dirêj   bi navê “KURDISTAN AN ERMENÎSTAN”  ji bo Serokê Amerîka   Woodrow Wîlson  dinivîse, daxwazên Kurd tîne zimên û  daxwazên nerewa ên Vefta Ermenîyan bi belgeyan yek û yek şîrove dike. 

Dom dike

07.06.2020