Kürdistan Resim Sanatının Meşhul Askeri: MAMOSTE BEDİH BABACAN

Aso Zagrosî
Nîsan 14, 2016, 12:00
3948

Kürdistan Resim Sanatının Meşhul Askeri: MAMOSTE BEDİH BABACAN

Aso Zagrosi

MAMOSTE BEDİH BABACAN KİMDİR?

Kuzey Kürdistan’da Mamoste Bedih Babacan hakkında tek bir makale bulamadım. Doğu ve Batı Kürdistan’da durum Kuzey Kürdistan’dan farklı değildir. Mamoste Bedih Babacan aslen Güney Kürdistanlı olmasına rağmen, Kürd sanat ve edebiyatına büyük hizmetler sunmasına rağmen son yıllara kadar unutulmuştu.

Baxtiyar Said bir kaç yıl önce “Bedih Babacan, 1923-1996” ana başlığı altında Bedih Babacan’ın yarım yüzyıl boyunca çeşitli dergi,kitap ve diğer alanlarda yayınlanan eserlerini ve bazı Kürd yazarların onun hakkında söylediklerini derleyerek bir kitap halinde yayınladı.

Fazla bir şey değil, ama yarım yüzyıl boyunca Kürd edebiyat ve sanatına büyük hizmetler sunan Bedih Babacan’nın tümden unutulmasını bloke etti. Sömürgeci güçlerin yüzyıllarca Kürdlere karşı yürütüğü jenosid, asimilasyon ve Kürdü Kürdlere, Kürdlüğe düşman etme girişimi Kürd toplumunda “Zîndîkûj ve Mirîperest” bir kültür oluşturdu. Bundan Bedih Babacan da payını aldı. Yoksa yaşadığı dönem onunla geniş bir şekilde konuşmalarla ve bir kaç eserle tarihe mal edilebilinirdi.

Mamoste Bedih Babacan böyle bir şeyi hak eden Kürdlerden biriydi.

6 ciltlik “Kürd Edebiyat Tarihi” ile Kürdistan’ın farklı parçalarında yüzlerce Kürd şairini Kürdlerle buluşturan Prof. Dr. Maruf Xeznadar Bedih Babacan’ın Kürd sanat, tarih ve edebiyatına olan yaklaşımına ilişkin şöyle yazıyor: “Bedih Babacan, Kürdlerle ilişkili hangi sanatsal çalışma olursa olsun ömrünün sonuna kadar karşılıksız ve parasız yapma konusunda karar almıştı.”

Kalemiyle geçinen Bedih Babacan büyük şirketler, ticari kurumlar ve para kazanmayı amaç edinen kurumlardan para alıyordu ve yaşamını sürdürüyordu.

Bedih Babacan 1923 yılında Güney Kürdistan’ın Kerkük şehrinde tanınan bir Kürd ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bedih Babacan ilk okulu amcasının çocuklarının yanında Suleymaniye okudu. Ortaokul ve Lise eğitimini Kerkük’te tamamladı. Bedih Babacan çocuk yaşlarında müzik be resim ile ilgilenmeye başlıyor. Aile içinde daha çok tıp ve diğer alanlarda eğitim yapmış ve tanınan şahsiyetler vardı.. Bedih’in sanatla ilgilenmesi ve sürekli sesli müzik yapması ve dinlemesi kardeşleriyle de sorunlara neden oluyor.

Bedih Babacan 1945 yılında Yüksek Sanat Kollejinde okumak için Bağdat’ta gidiyor. Bedih’in amacı müzik eğitimini yapmaktır. Fakat, nota bilmediğinden dolayı okula alınmıyor. Bedih resim bölümüne kaydını yapıyor ve 1950’de en iyi derece ile okulunu bitiriyor.

Mamoste Bedih Babacan 1991 büyük göç sırasında Dr. Muhsin Ahmed Omer ile yaptığı bir görüşmede “ismim Bedih Huseyin Babacandır. Baban Mirliğinin son döneminde yaşıyan Dr. Mirza Bedih’in torunuyum.” diyor. Bedih Babacan’ın babası Hüseyin Babacan Kerkük’te dünyaya geliyor. Osmanlılar döneminde İstanbul’da Askeri Rüştiye okuyor ve tıp eğitimini alıyor.. Doktor olan Hüseyin Babacan iyi bir cerah olarak İstanbul’u terkedip Kerkük’e yerleşiyor. Dr. Hüseyin Babacan meşhur Kürd şairi Şêx Riza Talabanî ile yakın arkadaşlar. Daha sonra araları bozulduğundan Şêx Riza Talabanî’nin ona ilişkin bazı eleştirisel şiirleri de var… Kısacası Bedih Babacan Kerkük’ün tanınmış ailelerinden birinden geliyor.

Bedih Babacan ömrünün büyük bir kesimini Bağdat’ta geçirdi. Eğitimini tamaladıktan sonra sanatsal alanda kendisine bir iş bulup çalışıyor. Daha sonraları Bağdat’ta Güzel Sanatlar Akademisinde hattatlık derslerini veriyor. Ayrıca Bağdat’ta kendisine ait dükkan da resim, portre yapıyor ve hattatlık yapıyordu.

Mamoste Bedih Babacan’ının üzerine durmak istediğim yanlarından biri Kürd edebiyatına , yayın ve sanat alanlarındaki katkılarıdır.

Mamoste Bedih Babacan, Mamoste İbrahim Ahmed’in 1939 ve 1949 yılları arasında çıkardığı GELAWÊJ dergîsinin kapak dizaynı ve sanatsal boyutuna büyük katkıları oldu. Mamoste Babacan aynı sanatsal katkılarını 1948 ve 1949 yılları arasında çıkan Nizar dergisinde de sürdürdü. Mamoste Bedih Babacan sadece Kürd basın alanına yardım etmekle kalmışıyor, Irak devletin bastığı paralardan 5, 10, 50, 100, 250 fılisleri ve 1 dinarın dizaynini de yapan Bedih Babacandı. Bedih Babacan İsviçre’de de bazı dersler alıyor.

Mamoste Bedih Babacan’ın sanatsal faaliyetleri tam bir marka olmuştu.

Mamoste Eladdin Sucadî meşhur “ Mêjûy Edebî Kurdî” (Kürd Edebiyatı Tarihi) adlı dev eserinin hazırlıklarını yapıyor. Bu eser daha çok klasik Kürd şair ve edebiyatçılarını konu alıyor. Baba Tahîr Hamadanî, Ahmedê Xanî, Feqîyê Teyran, Nalî, Salim, Kurdî, Mewlewî, Mehwî, Melayê Cizîrî, Beseranî ve daha bir çok Kürd şair ve edebiyatçısının yaşam ve eserlerini konu alıyor.

Fakat, Mamoste Eladdin Sucadi’nin elinde hiç bir klasik Kürd şairinin ne resmi ve ne de portresi var. 1000 yıl, yada 400, 500 yıl önce yaşamış şairlerin resimlerini nerede bulacak?

Mamoste Eladdin Sucadi, Mamoste Bedih Babacan’a bir öneride bulunuyor. Yazdığı ve yayınlamak istediği “Kürd Edebiyatı Tarihi” adlı eserinde konu edindiği Kürd şairlerinin portrelerini çizmesini istiyor. Mamoste Bedih Babacan yapılan öneriyi kabul ediyor. Fakat, görmediği ve tanımadığı Kürd şairlerinin portrelerini nasıl yapacak?

Mamoste Eladdin Sucadi kitabında yaşam ve eserlerini işlediği Kürd şairlerinin yaşadığı yıllar, sahip oldukları dinsel yada felsefi pozisyon, araştırmalarında söz konusu şairlerin fiziki ve ruhi durumlarına göre bilgileri bir kaç cümle ile özetleyerek Mamoste Bedih Babacan’a veriyor. Bedih Babacan bu bilgilerden hareketle altın kalemini de kullanarak Baba Tahîr Hamadanî, Ahmedê Xanî, Feqîyê Teyran, Nalî, Salim, Kurdî, Mewlewî, Mehwî, Melayê Cizîrî, Bêseranî, Hacî Qadrî Koyî, Şêx Riza Talabanî, Melayê Batê, Tayer Begê Kurdî, Elî Herîrî, Bekîr Begê Azerî, Xalid Zêbarî, Şêx Nureddîn Brîfkanî, Pirtoyê Hakkarî, Edeb, Mela Cebar, Mecdî, Herîq, Seyîd Yaqo, Xanay Qubadî, Zêwer ve daha bîr portlerînî çiziyor.

Bu portreler Mamoste Aladdin Sucadi’nin 1951 ve 1971 yıllında yayınlanan “Kürd Edebiyatı Tarihi” adlı eseriyle ve Bahaddin Amêdî ‘nin yukarı Kurmanciyle eser veren şairlerin yaşamını konu alan “Hozanvanêd Kurd” adlı eseri aracılığı ile tüm dünya Kürdlerin ulusal kollektif hafızasına yerleşti. Kürd basın ve yayını da bu kaynaklardan ittibaren yayılmalarına ciddi katkıda bulundular. Bugün dünya arenasında ve Kürdistan’ın dört bir yanında Kürd tarihi ve edebiyatı ilgilenenler bu portreleri gördüğü zaman hemen tanımaları MAMAOSTE BEDİH BABACAN’IN ALTIN KALEMİ SAYESİNDEDİR.

Mamoste Hejar Mukriyanî Şerefxan Bedlîsî’nin Şerefname’sini Frasçadan Kürdçe çevirdikten sonra yayınlamak istiyor. Fakat, Şerefxan’ın fotorafı yok. Mamoste Hejar, Mamoste Bedih Babacan’dan Şerefxan’ın bir portresini çizmesini istiyor. İşte yıllardan beri Kürdistan’ın dört parçasında Kürdlerin kullandıkları ve herkes tarafından kabul gören Şerefxan Bedlisi’nin portresi de Mamoste Bedih Babacan’ın eseridir. Soran Mirliği sırasında top yapan(bugün Revanduz’da bulunuyor) Usta Receb’in, İngilizlere karşı direnişin önderi İbrahim Xane Delo’nun ve daha portreler de ona aittir.

Mamoste Bedîh Babacan 15 Kasım 1996 tarihinde Bağdat’ta vefat etti, eserleri Kürdistan’ın dört bir yanında yüzlerce yıl önce yaşayan Kürd şair ve yazarlarına sima verdiler.