Daeş,  binlerce yıldan beri   Kürdistan’a akın akın gelen  yıkıcı  ve kap kara  bir  kültürün   devamı ve  tamamlayıcısıdır.  Her seferinde  bir başka isim altında  bölgeye akın ederek  var olan  kültürel değerleri tahrip etmişlerdir.  Daeş  var olan  kanlı, yıkıcı  ve karanlık akımların bir devamı olarak  geçmişi büyük oranda Kürdlerle ilişkili olan Musul bölgesinde  bir çok  eski  türbeleri, ziyaretleri ve  kutsal tapınakları yıkıp harabeye çevirdi.

Bu kutsal yerlerden biri de  BABA YADGAR’ın Kutsal türbesiydi. Daeş  Baba Yadgar’ın Tulebend  köyünde bulunan kutsal türbesini  patlayıcılarla  yerle bir etti.  Bölge de bulunan  başka Yarsan  kutsal yerleri de  büyük bir tehlike altındadır.

Üzücü olan  Kürdlerin   tarihi  yerleri ve  dinlerine  ait  kutsal  yapıtlar  yıkılırken,  Kürdlerin  yıkılan türbelerin  sahipleri hakkında   bilgi sahibi olmayışlarıdır.

Aşağıda kısaca da olsa  Baba Yadgarı  tanıtmaya çalışacağım.

BABA YADGAR, 1360  yılında  dünyaya  gözlerini açıyor.  Doğum yeri hakkında  farklı düşünceler var. Bazıları, Baba Yadgar’ın  Şêxan  köyünde   başkaları da  daha  farklı bölgelerde  dünyaya geldiğini söylüyorlar.  Baba Yadgar’ın  doğuşu ise  Hz. İsa’ya benzer   efsanelere konu olmuştur. Fakat, onun  doğuşu Kürd motifleriyle  süslendirilmiştir.

BABA YADGAR’ın  ismi konusunda da farklı düşünceler var. Fakat,  kaynakların bir çoğu asıl isminin  Ahmed olduğu  ve SANSEHAK’tan  sonra  Yarsanların  ona

BABA YADGAR  ismini  verdikleri konusunda  görüş birliği içindeler.

Baba/Bawa Yadgar  Kürdistan farklı bölgelerinde  eğitimini  gerçekleştirdikten  Sansuhak’ın  yanına  gidiyor. Baba Yadgar  bu arada   Hindistan’a   dinsel  bilgilerini derinleştirmek  için gidiyor.   Kürdistan’a  geri döndükten sonra   Yarsan  kutsal dinini  yaymaya çalışıyor.

Fakat,  ne yazık ki  belli bir  dönem sonra 

BABA YADGAR, Serane  köyünde  öldürülüyor. Bawa Yadgar’ın  öldürülmesinin nedeni ve biçimi konusunda  kaynaklar    fazla bilgi vermiyorlar.

BABA YADGAR,  Yarsanların önemli şahsiyetlerinden   yani  7  “TEN”lerinden biriydi.    Bawa Yadgar  Maço lehçesiyle  ardından   “Zulal Zulal”   adlı eserini bırakmıştır. Bu eser  bir çok dinsel öğütler  ve  dinsel  yaşamışları konu  ediyor.

Bawa Yadgar   öğütlerinden birinde  şöyle diyor:

“Zulal koy zeman, zulal koy  zeman yadgarenan zülal koy zeman,

Caka xulaman cem bîn celaman namş guştasp bê, Şam webe guman,

Ez ew nawus bim roşin kerdim man kakem Zerdeşt bê pûrey  Espîtman…”

Kürdlerin düşünsel bazda ciddi açmazlarla karşı karşıya kaldığı bir dönemde  Bawa Yadgar’ın  tüm Kürdler için  özel bir saygınlığı vardı.  Kendisi Müslüman olmasına  rağmen  büyük Kürd şairi Mewlewî bir şiirinde  Bawa Yadgar  için şöyle diyor:

“Serşar sehbay bezim münacat melcey îltîcay erbab hacet,

cay ricay cergey padîşah û derwêş  barega û pena pêy pêgane û xwêş,

ser û sayedar  nîşandey welî  yanî Yadgar Murtaza Elî…….”

BabaYadgar evlenmemişti. Çocukları olmadı.  Baba Yadgar’ın  ölümünden sonra  iki takipçisi SEY  XEYAL ve SEY WÎSAL   Yarsan dinine  inanlara  rehberlik ettiler.  Bawa Yadgar’ın mirası  bu iki kişi üzerinden  hala devam ediyor.

Büyük Kürd alimi Bawa Yadgar’ın  kutsal türbesi Daeş tarafından  yıkıldı.  Fakat onun ölümünden 600 yıl sonra  dahi  “ZULAL ZULAL”  adlı kutsal eseri hala yayınlanmış değil ve Kürd okuyucusunun hizmetine  sunulmuş değildir. Yarsan dinini ve  zengin  edebiyatını  anlamaksızın Kürd  fikrini ve  Kürd edebiyatını anlamak  boş bir çabadır, onsuz  geniş ve zengin Kürd kültürün  bir tablosu ortaya çıkarılamaz.

Kendi tarihsel kültürü hakkındaki bilgisizlik,  beraberinden tarihsel Kürd  edebiyatı hakkında  yanlış  yaklaşımlara  neden olmuştur.

Kürdistan’ın neresini gezerseniz  geziniz  oralarda  bir Kûrd PÎR´in,  BAWA´nin,  DAYÊ, PÛR ve XATUN´un  türbesiyle  karşıya  kalırsınız.

Pir Nazdar  Xatunî Şîrazî,  Pîr  Rastgoyî Qeredaxî, Pîre Megrûn,  Pîrmam, Pîr Mansur, Pîr Bunyamînî Şahohî, Pîr Dîlawerî Dereşîşî, Pîr Danyelî  Dalahoyî, Xatun Zerbanuyî  Derziyanî, Bawa Yadgar,  Dayê Tewrîzî Hawramî, Dayê Xizanî Sergetî, Pûr Ferîdunî Şîrazî, Xatû Mey Zerd, Baba Nawusî Caf, Xatûn Dayrakî  Rezbar………………….

Gerçi  hepsi meçhul askerler  gibiler. Biz   Türbe ve mezarlarının  yanından geçiyoruz ve onlar hakkında hiçbir  şey bilmiyoruz.  Belki Daeş’ın  bu türbeleri yıkmasından  sonra   biraz   onlar üzerine  yoğunlaşırız..

Not:   Mamoste    Sidiqî Borakayî’ye  Kürd  Edebiyat Tarihi aracılığıyla bir çok Kürd şahsiyetini  tanıtığından  dolayı teşekkür ediyorum.

Soran Hemereş

W: Aso Zagrosi