Aso Zagrosî

Onlarca yıldan beri değerli Kürd yazarı, tarihçisi, çevirmeni, diplomatı ve dil bilimcisi ALİ SEYDO GORANÎ/GEWRANÎ’nin çalışmaları hakkında bilgi sahibiyim. Fakat, hiç bir şekilde detaylı bir şekilde Mamoste Ali Seydo’nun kişisel yaşamı üzerine duramadığımdan dolayı kafamın bir yerinde onun “Goran Kürdlerinden olduğuna” dair bir düşünce doğmuştu.

Böyle bir düşüncenin bende peyda olmasının esas nedeni soy ismine ilk defa rastladığımda “Guran yada Goran” olarak yazılı olduğunda benim beynime ALİ SEYDO GORANÎ olarak yerleşmişti.

Yine yıllar önce çevirdiğim bir yazıda ALİ SEYDO GORANÎ’nin Goran Kürdlerinden olmadığını fark ettim. Onun yaşamı üzerine bir şeyler yazacağımı düşünerek “yarına” bıraktım. Benim “yarınım” yıllara yayıldı. Bu arada onun hakkında topladığım bir dizi belge ve bilgi farklı yıllara ait arşivlerin içinde gözümden kaçmaya başladı.

Mamoste Ali Seydo Kürdistan dışında doğan ve tüm yaşamını diyaspora da geçiren ender bir Kürd şahsiyeti olarak, ulusal kimliğini koruyan, hatta sonradan Kürdçe’yi öğrenen ve Kürdçe-Arapça sözlüğünü yayınlayan yurtsever bir Kürd şahsiyeti olarak hep hafızamda canlı olarak kalmıştı. Kürdistan dışında yaşamak zorunda kalan milyonlarca Kürdün ulusal kimliğini yitirerek Araplaştığı, Farslaştığı ve Türkleştiği bir ortamda Mamoste Ali Seydo’nun bir Kürd ulusal yıldızı olarak parlaması unutulacak bir olay değildir.

Mamoste Ali Seydo 16 Haziran günü yeniden aklıma geldi. Elimde bulunan belgelere bakmaksızın aklımda kaldığı kadarıyla Mamoste Ali Seydo soy ismini Amed ile bir kazası arasındaki ovadan aldığı geldi. Sevgili Rojhat’a telefon ederek “Amed ile Lice arasında Deşta Gewdanî” diye bir yerleşim alanı var mı? diye sordum. Rojhat ise araştıracağını söyledi.

Bu arada Facebook’a okuyuculara “Acaba Amed ve Lice arasında Gewdani Ovası/ Deşta Gewdani Var mı?” diye bir soru sordum.
Bu sabah facebook sayfama gelen yorumlara baktığım zaman Urarto Elyan arkadaşın “Li navéna. Amed Ergani testa Gewrani .Gewran yek mezintîrin deste heta gundé Cermîk Kondé Elyan bavé min jî li ew gondé dayik buyî” yorumu dikkatimi çekti.

Daha sonra sayın Eyub Alacabey, Abdurrahman Önen ve Bedran Xebinyan’ın Amed ve Ergani hattını gösteren yorumları geldi.

Bu yorumları görünce kendi kendime “Lice” ve “Gewdan” nerede çıktı. Pekala bu ova Ergani ve Amed arasında olabilir demeye başladım.

Mamoste Ali Seydo hakkında yıllar önce aldığım notları aramaya başaldım.. Çünkü o notlar içinde bir hayli bilgi vardı. Evet Kurdistan21 dergisinde Mamoste Ali Seydo’nun yaşamını konu alan makaleye ulaştım ve kısaca özetleyerek aktarmak istiyorum.

Mamoste Ali Seydo’nun kendi söylemiyle ailesi Osmanlılar döneminde Kürdistan’ı terk etmiş ve ailesi hakkında şöyle yazıyor: “Benim ismim Ali Seydo Ali Gewrani Kurdidir. Bizim aşiretimiz Dudikandır. Amed ile Ergani arasındaki Deşta Gewraniliyiz”….

Ali Seydo Gewrani ve Yaser Arafat’ın doktoru Eşref Kurdi Amed’ten Ürdün’e giden aynı ailenin çocuklarıdırlar.

Demek ki Mamoste Ali Seydo’nun asıl ismi ALÎ SEYDO GEWRANÎ KURDÎ dir.

Mamoste Alî Seydo Gewranî 1908 yılında Ürdün’ün başkenti Amman’da dünyaya geldi. Dedesi Osmanlılar döneminde 1880’li yıllarında Şam’a gelip yerleşiyor. Daha sonra Selb şehrine gidiyor ve Osmanlılar tarafında bu şehre kaymakam görevine getiriliyor.

Mamoste Alî Seydo Gewranî, ilk eğitimini Ürdün’ün başkenti Amman da yapıyor. Birinci dünya savaşından sonra Kudüs’da bir İngiliz okuluna yazılıyor ve eğitimine devam ediyor. Kudüs’daki eğitiminden sonra 1924 yılında Beyrut’ta gidiyor ve orada Amerika Üniversitesinde iktisat bölümünü bitiriyor. Mamoste Alî Seydo Gewranî Ürdün’ün Amerika üniversitesinde okuyan ilk öğrencisiydi.

Mamoste Alî Seydo Gewranî, 1929 yılında Ürdün’da eğitmen olarak göreve başlıyor. Mîr Celadet Bedirxan Hawar dergisini yayınladığı zaman Mamoste Ali Seydo Hawar’a Kürdçe yazılar yazıyor. Fakat, o dönemler Kürdçesi iyi değildir.
Mamoste Alî Seydo Gewranî Ürdün de uzun yıllar okul yöneticiliği yapıyor. O, 1949 yılında Ürdün Dış işleri Bakanlığının sekreterliğine getiriliyor.
Daha sonra Ürdün’ün Suudi, Ankara ve Şam büyük elçiliklerinde görevlere getiriliyor.
Bir ara diplomatik alandan çekiliyor ve Ürdün’de Eğitim Bakanlığında görevlendiriliyor. Bu süre içinde Ürdün eğitim ve öğretimi bazı kitaplara imza atıyor.

Ali Seydo Gewrani, belli bir dönem sonra yeniden diplomatik alana geri dönüyor ve Ürdün devletinin Cidde, Ankara, Şam ve Sina’da konsolosluklarında görev alıyor. Ali Seydo Gewrani 1960’lı yıllarında emekliğe ayrılıyor ve 8 Aralık 1992 tarihinde 84 yaşında Amman’da vefat ediyor. Ali Seydo Gewrani’nin 5 çocuğu var. Eşref, Mazin, Şîrîn, Nesrîn ve Nermîn. Eşref belli bir dönem önce Güney Kürdistan’a gelmişti.

Mamoste Ali Seydo Gewrani’nin bazı eserleri:

1)Min ‚Ammān il al-‚Imādīyah, aw jawlah fī Kurdistān al-janūbīyah (1939)

2) Hasan Arfa’nın Kürdler adlı eserini İngilizceden Arapçaya çevirerek basıyor.
3) William Eaglaton’un Mahabad Kürt Cumhuriyeti adlı eserini İngilizçeden Arapça’ya çevirerek yayınlıyor.
4) Dana Adams Schmidt’in Cesur Adamların Ülkesine yolculuk adlı eserini İngilizçe‘ den Arapça’ya çeviriyor ve yayınlıyor.
5) Lor ve Loristan adlı çalışması 1974 yılında Kori Zanyari Kurd dergisinde yayınlanıyor ve daha sonra kitap olarak bastırıldı.
6) Nûjen adlı Kürdçe ve Arapça sözlüğünün 2 Cildini hazırlayıp yayınladı.
7) Min amal ali Mlagiye adlı eserleri var.
Aso Zagrosi
18 Haziran 2017