Qasim Emin’inin babası Muhamed Emin Xan’ın   Suleymaniyeli Kürd aristokrat bir aileden geldiğini yazan kaynaklardan vardır. (http://www.paperbackswap.com/Qasim-Amin/author/) Ayrıca   Les cles du Moyen Orient adlı site’de   yayınlanan   Qasim Amin   un Penseur Feminist? adlı makalede babasının Kürd asılı bir vali olduğu   söyleniyor. Kürd tarihçilerinden Baba Merdoxi ve Mir Basri   daha önceleri Qasim Emin’in Kürdlüğünü gündeme getirmiş ve   üzerine durmuşlardı. Mîr Basrî   Navdaranî Kurd adlı eserinde Qasim Emin’de dair yazdığı biyografi de “ Qasim Emin’in babası Muhammed Emin bir Kürd Mir’inin öğluydu ve İstanbul’da rehine olarak tutuluyordu. Mısır Hıdivi İsmail Paşa döneminde Mısır’a gidiyor ve Mısır ordusunda Miralay görevine kadar yükseliyor. Ahmed Bey Xetab’ın kızı ile evleniyor ve bu kadından büyük oğlu Qasim Emin 1863 yılında dünyaya geliyor” diyor.( Mîr Basrî, Nawdaranî Kurd, Silêmanî-2002, sayfa 91) Muhammed Emin Bey bir dönem Osmanlı devletinin bir yetkilisi olarak   Şarezor ve Suleymaniye bölgesinde de görevli olarak bulunuyor.Babasının   Osmanlılar döneminde   Kürdistan’da yönetici olmasından dolayı   “Osmanlı” diye onu kayıt altına alanlarda var.

Kürd çevreleri   Qasim Emin gibi   eserleri   dünyanın belli başlı dillerine çevrilen bir düşünce adamı hakkında   tek bir   makale yazmış değildir.   Hatta   Vikipedia’da Kurmanci ve Dimili de bir dizi fuzuli   konuda   çeviri ve tanıtma yazıları varken,   Qasim Emin   Vikipedia’da bir dizi dil de tanıtılırken, bir tek satır dahi yazmış değildir ..   Acı ama gerçek.

Qasim Emin 1863 yılında   İskenderiye’de dünyaya geldi. Ailesi Mısır’ın başkenti Kahire’ye taşınıyor, Qasim Emin elit ve aristokrat ailelerinin çocuklarının okuduğu bir okul da ilk   eğitimine başlıyor. Qasim Emin   ilk önce Mısır’da ve daha sonra Fransa’ya giderek   Montpellier Üniversitesinde 4 yıl hukuk eğitimini alıyor. O Fransa’da   okuduğu zaman Rönesans ve Reform hareketleri ve aydınlanma   dönemi   aydınlarının   eserleriyle tanışıyor. Darwin ve   Spencer’in düşüncelerinden geniş çaplı etkileniyor.

İslam dinini içten reforme etmek isteyen   Kürd Şeyh Muhammed Ebdo ile   yakın ilişkileri vardı.   Bazı kaynaklar Qasim Emin’in   Kahire’de   Kürd Şeyh Muhammed Ebdo’dan   ders aldığı ve   öğrencisi olduğu yönünde bilgiler veriyor.   Qasim Emin, Paris’te Kürd Şeyh Muhammed Ebdo ve Cemaleddin Afgani ile   görüşüyorlar.   Qasim Emin, Şeyh Muhammed Ebdo   ve Cemaleddin Afgani ile birlikte   Al-Ôrwa Al-Wothqa. adlı   oluşuma   gidiyorlar. Bilindiği gibi   Cemaleddin Afgani’nin Nehri Şeyhleriyle   sıkı ilişkileri vardı.

Kürd Şeyh Muhammed Ebdo din ile bilimi uzlaştırmaya çalışırken, öğrencisi   Qasim   Emin daha   çok bilime öncellik veriyordu.

Qasim Emin’i   hem İslam dünyasında ve   hem de   Batı Avrupa’da tartıştıran 1899 yılında Kahire’de   yayınladığı “Kadınların Kurtuluşu” ve 1901’de   yayınladığı “Yeni Kadın”   adlı eserleridir.

Qasim Emin’in   kadın haklarının avukatı ve bir çok çevrenin söylemiyle “Feminist bir yazar” olarak ortaya çıkması İslam ve Arap dünyasında bir dizi çevrenin reaksiyonuna   neden oldu. O dönem Mısır’da din çevreleri, üst ve orta tabaka temsilcileri tarafından Qasim Emin’e ve eserlerine karşı bir çok kitap ve makale yayınlanıyor.

Qasim Emin ne   diyordu ki   bir dizi çevre   kendisine karşı   harekete geçiyordu?

Qasim Emin kadınlara dair: “Bir kadını nasıl tanımlayabiliriz? Kadın da erkek gibi insani bir varlıktır. Bedeni, fonksiyonları, duyguları ve düşünme   kapasitesi   erkeklerle aynıdır. Kadınlar, insani olan tüm temel özelliklerine sahiptirler. Kadınla   erkeği ayıran tek şey cinsiyetleridir” diyor.

Qasim   Emin’in   kadınlara ilişkin bu tutumu o dönem büyük tepkilere neden olmuştu.     Qasim Emin o dönem   kadın için   “ en azından ilk okul   eğitimini” öneriyor.

Qasim Emin o dönem kadınların peçelenme/örtünme olayına da karşı çıkıyor ve şöyle yazıyor: “Biz kadınlarımız örtünmesi konusunda çok ileri gittik ve onlara örtünmeden erkeklere görünmelerini yasakladık. Böylelikle onları   sahip olduğumuz bir maddeye yada metaya   dönüştürdük”

Qasim Emin   o dönem   çokeşliliğe tavır alıyor, kadınların çocukların   yetiştirilmesi için   gereken eğitime ve kapasiteye   sahip olmalarının yolunu açmak gerektiğini   düşünüyor.   Ayrıca kadınlar yalnız başlarına kaldıkları zaman   ailelerine   yük olmaları için   çalışma imkanlarına sahip   olmaları gerektiğini savunuyordu.

Qasim Emin   1908 yılında   vefat etti, fakat kadınlara   ve   kadın haklarına   ilişkin geliştirdiği tezler hala tartışılıyor.   Tartışılmaması için hiç bir neden de yok.   Hala bir çok ülke de   kadınların çalışması, sokaklara çıkması ve   eğitim görmesi yasak. Bugün sokaklara çıktığımız zaman her gün artarak devam eden örtünen kadınların sayısına baktığımızda   Qasim Emin’in ne kadar   haklı olduğunu görüyoruz.   Hala   düşünceleri aktüel olan Mısır Kürdlerinden Qasim Emin’i   bu makale ile   yad etmek   istedim.

20.11.2016

Aso Zagrosi