Kürdlerin İlk Kalem Şehidi: Cemal İrfan

Sermawêz 26, 2017, 5:05
1938

Aso Zagrosî

Kürdistan tarihinde sömürgeciler tarafından katledilen Kürd şehidlerinin ilkini aramak absurd bir olaydır. Tarihi çok eskilere dayanıyor.. Belki de buna ilişkin en iyi cevap değerli Kürd şairi Abdullah Pêşew’ın “Leşkerê Winda “ adlı şiiridir.

Siyasal nedenlerden dolayı Kürdlerin kendi elleriyle öldürdükleri Kürdler meselesi araştırılması daha kolay olması gerekir.

Yıllar önce Mustafa Paşa Yamulki üzerine yazı serisini hazırlarken, Mustafa Paşa Yamulki’nın ilk okulunu Suleymaniye Medreselerinde okuduğu, Said Huseyin Camisinde Mele Irfan’dan dersler aldığı dikkatimi çekmişti.

Sadece Mustafa Paşa Yamulki değil, 19. Yüzyılın son çeğreğinde Suleymaniye’de eğitim gören bir dizi Kürd aydını ilk eğitimlerini Mele İrfan’dan aldıklarını biliyoruz.

Mele İrfan’ın Cemal ve Ali adında iki oğlu; Kamile, Hepse, Naile ve Hebibe adlı 4 kızı vardı.

Burada sözünü ettiğim Mele İrfan’ın oğlu Cemal İrfandır. Cemal İrfan’da diğer bir çok Kürd aydını gibi babası olan Mele İrfandan ders alıyor. Bağdat Askeri Rüştiye’sinden sonra İstanbul’da okuyor ve subay olarak mezun oluyor.

Cemal İrfan, 1917 Ekim devriminden sonra Bolşevik düşüncelerden etkileniyor ve süreç içinde sosyalist bir düşünce adamı olarak ortaya çıkıyor.

Güney Kürdistan’da Şeyh Mahmud önderliğinde Kürd Kralığı oluştuğu zaman Cemal İrfan’da bir Kürd subayı olarak yer alıyor. Şeyh Mahmud önderliğindeki Kürd idaresi yıkılması, Şeyh Mahmud’un yaralı olarak İngilizlerin eline düşmesi, mahkum edilip Hindistan’a sürülmesinden sonra Cemal İrfan bir kitle önderi olarak ortaya çıkıyor.

Cemal İrfan Şeyh Mahmud’un Hindistan’dan Kürdistan’a geri dönmesi için İngilizlere karşı yürüyüşler, gösteriler ve kampanyaları yürütüyor.

Güney Kürdistan’ın bir çok alanında İngiltere’ye karşı direnişlerin baş göstermesinden sonra İngiltere Şeyh Mahmud’u Hindistan’dan geri getirmek zorunda kalıyor ve böylelikle Şeyh Mahmud idaresinin ikinci dönemi başlıyor.

Cemal İrfan o dönem Suleymaniye’de yayin yapan Pêşkewtin gazetesine de makaleler yazıyordu. Cemal İrfan Türk ve İngilizlere karşı kampanyaları yanı sıra Kürd ağa ve şeyhlerine karşıda sert eleştiriler yapıyordu.

Kürd ağa ve şeyhleri sürekli olarak Şeyh Mahmud Berzenci’ye giderek Cemal İrfan’ın dine, ağa, şeyh ve meleler hakkında söyledikleri sözlerden dolayı şikayetçi oluyorlardı.

Cemal İrfan’ın arkadaşı olan onun gibi İstanbul’da Ruştiye eğitimini alan, Osmanlı ordusunda subay olarak görev yapan, Şeyh Mahmud hareketlerine katılan, Irak devletinde çok üst görevlerde bulunan Kürd dili, edebiyatı, tarihi ve şehirleri hakkında 327 kitap ve araştırmaları yayinlayan Tevfiq Wehbi Cemal İrfan’ın öldürülmesi meselesinde şöyle diyor:

Din adamları ve ağalar sürekli olarak Şeyh Mahmud’a gelip Cemal İrfan hakkındaki şikayetlerini seslendiriyorlar ve onu kötülüyorlardı.. Bir gün Şeyh Mahmud sinirinden “Sekbabek nebû wî bikuje”(Onu öldürecek bir it oğlu yokmuydu) dîye tepki gösteriyor.

Şeyh Mahmud’un bu sözlerini duyan biri belli bir dönem sonra Şeyh Mahmud’a geliyor “Kurban onu öldürdüm” diyor.

Şeyh Mahmud “kimi öldürdünüz?” diye soruyor.

Cemal İrfan’ı öldüren adam Şeyh Mahmud’a “Kurban siz demediniz mi bu adamı öldürecek biri yokmu?” diye.

Şeyh Mahmud adama kızıyor ve çok sert tepki gösteriyor.