SERDAR MERYEM BAXTÎYARÎ (1874- 1937)

SERDAR MERYEM BAXTÎYARÎ (1874- 1937)

Hêzîran 25, 2023, 2:48
1444

SERDAR MERYEM BAXTÎYARÎ (1874- 1937)

Aso Zagrosi

Kürdistan çağdaş tarihinde önemli bir rol oynayan Kürd kadınlarından biri olan, Serdar Meryem Baxtîyarî yada Bîbî Meryem Baxtîyarî olarak bilinen bir Kürd kadını hakkında kısacada olsa bazı bilgileri vermek istiyorum. Serdar Meryem Baxtîyarî, 1874 yılında dünyaya gözlerini açtı. Meryem, Baxtîyarî aşiretinin lideri Hûseyîn Qulîxan’ın kızıdır. Hûseyîn Qulîxan 1882 yılında Şah Nasreddin’in oğlu Sultan Mesud Mirza yönetimi sırasında katledildi.

Serdar Meryem Baxtîyarî, 1909 yılında Şehrîkurd’u denetim altına alan, babasının katili Sultan Mesud Mirza’yı İsfahan’dan çıkaran ve Meşrutiyet Hareketini desteklemek amacıyla Tahran kentini denetim altına alan Alî Qulîxan’ın bacısıdır.

Serdar Meryem Baxtîyarî, kardeşi Ali Qulixan ve oğlu Ali Merdan Xan ile birlikte Muhammed Ali Şah yönetimine karşı direnişte önemli rol oynadı ve Tahran şehrini ele geçirdiler. Ali Qulixan’ın önderliğindeki Baxtîyarî güçlerinin amacı Qaçari yönetimini demokratik reformları yapmaya zorlamaktı. Serdar Meryem Baxtîyarî, Tahran hareketinden önce şehid edilen babasının Tahran’daki evine yerleşiyor. Baxtîyar güçleri Tahran’a vardıkları zaman kendisi de silahlı olarak harekete katılıyor ve Şah’ı destekleyen Kazaklara karşı başarılı oluyorlar.. Meryem Baxtîyarî, iyi silah kullanan, okuma ve yazması olan bir Kürd kadını olarak bu savaşlarda gösterdiği başarılardan dolayı SERDAR lakabını alıyor.. Bu süreçten sonra Serdar Meryem Baxtîyarî olarak tanınmaya başlıyor.

Birinci Dünya Savaşı başladığı zaman Rus Ordusu İran’ın bazı bölgelerini işgal ediyor. Serdar Meryem Baxtîyarî işgale karşı tavır alıyor. O dönem İsfahan’da bulunan Alman Konsolosu Serdar Meryem Baxtîyarî’ye sığınıyor. Yaklaşık olarak 3 ay boyunca Baxtîyarî güçleri tarafından korunuyor ve Almanya’ya gönderiyor. Meryem Baxtîyarî savaş sırasında bir birliğe kumanda ed,yor. 1914 yılında Alman İmparatoru 2. Wilhelm, Serdar Meryem Baxtîyarî’ye EİSERNES KREUZ ( DEMİR HAÇ ) Madalyasını veriyor.

Fars devletinin Kürdleri silahsızlandırma girişimlerine ve devletin Kürdlere karşı uyguladığı baskılara karşı Ba oğlu Alî Merdan Xan 1929 yılında devlete karşı silahlı bir direniş içine giriyor. Alî Merdan Xan’ın önderliğindeki direniş tam 5 yıl sürüyor. Fars Şahı Rıza bölgedeki ağaların işbirliği ile 1934 yılında hareketi kanlı bir şekilde bastırıyor. Fars Şahı bölgedeki ağalar aracılığıyla Alî Merdan Xan’a bir mektup yazarak eğer teslim olursa af edeceğine dair söz veriyor. Alî Merdan Xan da bir dizi Kürd lideri gibi Fars Şah‘ının verdiği söze inanıp teslim oluyor.

Fars devleti Alî Merdan Xan tutuklayarak Tahran’daki Qesrî Hapîshanesine atıyor ve 1934 yılında idam ediyor. Babası Hûseyîn Xulîxanı ve oğlu Alî Merdan Xanı Fars sömürgecilerine karşı direnişlerden kayıp eden Serdar Meryem Baxtîyarî 1937 yılında vefat ediyor ve Baxtîyar ileri gelenlerinin gömüldüğü İsfahandaki Text Fulad mezarlığında toprağa veriyor.

Kaynak: Kurdipediya, Meryem Baxtiyari ve Şehram Mirzayi, Awrêk le Goşe Nadîyarakanî Mêjuy Raperînî Lor..

25.06.2023

Aso Zagrosî